Eksperyment Stanleya Milgrama przeszedł do historii badań nad ludzką naturą. Nie był przesadnie skomplikowany. Badany testował ucznia, zadając mu kolejne pytania. W przypadku błędnej odpowiedzi karał go rażąc coraz większym ładunkiem elektrycznym. Pytanie brzmiało: kiedy zrozumie, że zadaje mu zbyt duży ból, i zrezygnuje z dalszego udziału w eksperymencie? Naukowcy byli przekonani, że raczej szybko. Założyli nawet, że zaledwie jeden na tysiąc uczestników projektu zdecyduje się porazić ucznia największym możliwym ładunkiem. Mylili się…

Film Eksperymentator rozpoczyna się właśnie od tego eksperymentu. Stanowi punkt wyjścia, ukonstytuowanie się Milgrama (Peter Sarsgaard – Robot i Frank, Blue Jasmine) jako naukowca, który próbuje zrozumieć to, co działo się w Europie podczas drugiej wojny światowej. Później oczywiście śledzimy dalsze jego losy, kolejne warianty tego samego badania, a także zupełnie inne, nie mniej ciekawe eksperymenty społeczne. Przyglądamy się też jego związkowi z Sashą (Winona Ryder – Worricker: Drugie starcie, Sexlista 101), która odegrała pewną rolę w jego poszukiwaniach. Przede wszystkim jednak odkrywamy, że środowisko akademickie nie było zachwycone Milgramem. Uważało stosowane przez niego metody za barbarzyńskie, choć tak naprawdę nikogo prądem nie rażono!

Film wyreżyserował Michael Amereyda. We wcześniejszej o rok Anarchii przeniósł mało znany dramat szekspirowski w realia gangu motocyklowego. Teraz aż tak nie szarżował, ale parę razy pokazał, że i on lubi eksperymenty. Niemal co chwila łamał zasadę czwartej ściany, pozwalając bohaterowi zwracać się bezpośrednio do widza. Podczas kilku scen nałożył bohaterów na wyświetlane w tle zdjęcia i filmy z epoki. Dodał też kilka onirycznych ujęć, podczas których przykładowo korytarzami uczelni spaceruje słoń (co jest nawiązaniem do teorii „słonia w salonie”). Efekt jest interesujący.

No właśnie, ale czy rzeczywiście? Chwilami odnosiłem wrażenie, że ciekawsze od Eksperymentatora są same eksperymenty Milgrama. Film jest bowiem dość standardową biografią, która opowiada o interesującym człowieku, ale niekoniecznie przygląda się znaczeniu jego dokonań. Bliższa jest tym samem encyklopedycznemu wpisowi podanemu w oryginalnej, ale niekoniecznie dramatycznej formie. Brakuje tu prawdziwych emocji, a dłużyzny przypominają telewizyjne produkcje sprzed półwiecza. Pojawia się też pytanie, czy wątek żony naukowca był w ogóle potrzebny. Może lepiej było skupić się na eksperymentach i oddźwięku, jakie wywołały one w środowisku naukowym? Bo to jest tu najważniejsze przecież.

Zobacz, jeśli:
– Szukasz dowodu na to, że i tak wszystko przez Niemców
– Interesujesz się psychologią
– Lubisz biografie

Odpuść sobie, jeśli:
– Chcesz poznać wnioski z eksperymentu Milgrama

Michał Zacharzewski

Eksperymentator, Experimenter, 2015, reż. Michael Almereyda, wyst. Peter Sarsgaard, Winona Ryder, John Palladino, Taryn Manning, Kellan Lutz, Anton Yelchin, John Leguizamo

Ocena: 6/10

Polub nas na Facebooku!