Przed premierą filmu Papusza mało kto słyszał o Bronisławe Wajs. Dziś pewnie też to nazwisko jest dla wielu obce – ale już słowo „Papusza” budzi pewne skojarzenia. Skrywa się za nim cygańska poetka, w której życiorysie znaleźć można odbicie całego XX wieku. Także narodu, który jest, a jakoby go nie było. Bo w końcu „dziś prawdziwych Cyganów już nie ma”…

Papuszę poznajemy w latach 70. Pracownica ministerstwa kultury wyciąga ją z więzienia i zamierza zabrać na uroczysty koncert, podczas którego recytowane będą jej wiersze. Jednak Papusza nie chce tam jechać. Twierdzi, że żadnych wierszy nie pisała. Dlaczego? Aby zrozumieć jej postawę, przenosimy się w przeszłość, do lat jej młodości, czasu wędrownych taborów, czasu Cyganów. Bo w znacznej mierze film państwa Krauze jest opowieścią właśnie o nich, w dodatku opowiedzianą ich własnym językiem.

Czarno-biały film robi wrażenie oprawą techniczną. Doskonałe zdjęcia ilustrowane piękną muzyką Jana Kantego Pawluśkiewicza, świetnie dobrani aktorzy, urywany, emocjonalny montaż. Do tego wzruszająca historia kobiety, która została wydana za mąż jako szesnastolatka, a później niesprawiedliwie oskarżona o zdradę cygańskich tajemnic i wyrzucona poza nawias własnej społeczności. Którą niektórzy się zachwycali (jak choćby Jerzy Ficowski), a inni nie rozumieli i odpychali.

Trochę brakuje w tym filmie poezji Papuszy. Pozostawiła ona po sobie raptem czterdzieści wierszy, niby niewiele, ale jest z czego wybierać. Przeszkadzać może też trochę nieliniowa narracja i surowość, której Krauzowie zawsze hołdowali, pewna taka chropowatość opowieści. Cieszyć może natomiast przeszłość uchwycona w kadrach, przedwojenna Polska, okupacja, dobrze pokazana bieda okresu powojennego. I tych parę scen, takich jak koncert w więzieniu, które zapadają w pamięci na dłużej. Tak właśnie powinno się opowiadać historię!

Zobacz, jeśli:
– Nie znasz
– Interesujesz się historią Polski
– Ciekawią cię losy Cyganów

Odpuść sobie, jeśli:
– Liczysz na film o poezji Wajs

Michał Zacharzewski

Papusza, 2013, reż. Joanna Kos-Krauze, Krzysztof Krauze, wyst. Jowita Budnik, Zbigniew Waleryś, Antoni Pawlicki, Artur Steranko, Sebastian Wesołowski, Patryk Dytłow, Leokadia Brzezińska, Paloma Mirga, Andrzej Walden, Karol Gierliński, Jerzy Gudejko, Joanna Niemirska, Ewa Worytkiewicz, Krzysztof Bochenek, Elżbieta Okupska, Ryszard Mróz, Jerzy Pal, Sławomir Rokita, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Elżbieta Towarnicka

Ocena: 8/10

Polub nas na Facebooku i Twitterze.
Polub nas w serwisie Media Krytyk.
Sprawdź dostępność na platformach filmowych i VOD.