Punkt widzenia się zmienia wraz z punktem siedzenia. Tłumaczy to zresztą słowo Paralaksa, które oznacza „efekt niezgodności różnych obrazów tego samego obiektu obserwowanych z różnych kierunków”. Machulski sięgnął po nie, kiedy jeszcze w szkole filmowej kręcił sześciominutowy, dokumentalny obraz stosunków pracy panujących w fabryce budzików. Zupełnie jakby chciał, aby ludzie się obudzili…

Lata siedemdziesiąte były ważnym czasem dla polskiego dokumentu. Rodzimi twórcy nabrali odwagi i zaczęli pokazywać komunizm takim, jakim był na co dzień. Wcześniej na ogół tworzyli obrazy idealizujące system, pokazujący sprawnie działające zakłady względnie problemy, które udawało się dzięki sprawnemu kolektywowi rozwiązać. Dopiero wraz z nową falą dokumentów zwanych „nową zmianą” skupili się na realiach, na zjawiskach, które pozostawały nierozwiązane, a czasami nawet niezauważone.

Sześciominutowa wizyta w zakładzie produkującym budziki składa się z kilkunastu ujęć ludzi uwijających się przy montowaniu i testowaniu mechanizmów zegarowych. Przerywnik stanowią wypowiedzi niektórych pracowników narzekających na warunki pracy. Młodzi skarżą się na brak karty obowiązków, brak dialogu z kierownictwem, błędy przy kształceniu nowych pokoleń. Sobie zarzucają bierność, brak odwagi w składaniu postulatów, modernizowaniu zakładu. Co ciekawe, i dyrektorzy dostrzegają wypaczenia. Jeden z nich wspomina o równym podziale premii pomiędzy wszystkich członków załogi, co pozwala uniknąć sporów, ale jest demotywujące.

Wypowiedzi te sugerują wolę zmian. Paralaksę kwituje jednak spotkanie rady zakładowej, podczas której prowadzący wzywa zebranych do dyskusji. Nie odzywa się jednak nikt. Młodzi ponownie wybierają milczenie, by nikomu się nie narazić, starszym zaś pewnie się nie chce. Stąd symboliczna wydaje się ostatnia scena filmu Machulskiego, w której jeden z pracowników usuwa niedziałające budziki z półek. Dlaczego taki sam proces nie zachodzi w fabryce?

Zobacz, jeśli:
– Ciekawi cię dorobek Machulskiego
– Interesujesz się problemami ludzi sprzed lat
– Lubisz krótkie dokumenty z gadającymi głowami

Odpuść sobie, jeśli:
– Liczysz na bardziej krytyczne spojrzenie na komunizm, a nie jakieś budziki

Michał Zacharzewski

Paralaksa, 1976, reż. Juliusz Machulski

Ocena: 6/10

Polub nas na Facebooku.
Spis naszych recenzji na serwisie Media Krytyk.
Sprawdź dostępność na platformach filmowych i VOD.